هر سال با فرا رسیدن فصل پائیز و زمستان و بروز پدیده وارونگی دما (اینورژن) در شهرهای بزرگ، موضوع آلودگی هوا در کلانشهرها به بحث داغ مردم و رسانهها تبدیل میشود. افزایش میزان مرگ و میر و تشدید بیماری گروههای حساس در نیمه دوم سال، اهمیت این موضوع را دوچندان میکند و تعیین مقصر این وضعیت، به یکی از سوژههای اصلی روز جامعه مبدل میشود.
در سالهای گذشته که موضوع مازوتسوزی نیروگاههای تولید برق و همچنین کیفیت پائین سوخت چندان رسانهای نشده بود، برخی سعی میکردند خودروسازان را مقصر عمده آلودگی هوا جلوه دهند و تا میتوانستند به تولیدکنندگان خودرو تاختند. این عده، غیراستاندارد بودن خودروهای داخلی و مصرف سوخت بالا را به عنوان دلایل آلایندگی این دسته از وسائل نقلیه قلمداد میکردند تا از این رهگذر، بتوانند به منافع و مطامع خود دست پیدا کنند.
در چند سال اخیر و با گسترش رسانههای اجتماعی در میان مردم و ارتقاء سطح آگاهی عموم نسبت به موضوعات مبتلابه جامعه، این گفتمان رواج پیدا کرد که سوخت بیکیفیت و برخی از صنایع مانند نیروگاههای برق، از عوامل عمده کیفیت پائین هوا در شهرهای بزرگ هستند. کلیدواژههای «سوخت بیکیفیت» و «مازوتسوزی» نیز در سالهای اخیر انتشار چندبرابری یافته و توجهات را به سمت متهمان جدید آلودگی هوا هدایت کرده است.
هرچند مازوتسوزی برای تولید برق هنوز در صدر اخبار قرار دارد و اندکی از بار فشار وارده به خودروسازان کاسته، چند سالی است که متهم دیگری نیز به جمع مقصران احتمالی آلودگی هوای کلانشهرها اضافه شده و آن، کیفیت سوخت است. توزیع بنزین بیکیفیت و اکتانپائین در جایگاههای سوختگیری کشور، باعث شده تا خودروهای داخلی که مطابق استانداردهای اجباری تولید شده و تمامی الزامات قانونی و فنی مربوط به سطح آلایندگی از جمله استاندارد یورو۴ را رعایت کردهاند، نه تنها به دلیل بنزین بیکیفیت دچار آسیب به موتور شوند، بلکه میزان مصرف سوخت و گازهای آلاینده آنها از جمله اکسیدهای نیتروژن و دیاکسید کربن افزایش یابد. در حالی که سالهاست تمام خودروسازان در ایران و جهان به دارندگان محصولات خود توصیه میکنند تا از بنزین با اکتان ۹۵ استفاده کنند، بنزین توزیعی در کشور عدد اکتانی حداکثر معادل ۸۵ داشته و باعث بروز مشکلاتی مانند پدیده «تقه» یا «ناک» در موتور شده و موجب خرابی کاتالیزور گرانقیمت خودرو و تحمیل هزینه گزاف به مالکان خودروها میشود.
مصرف بنزین بیکیفیت در ایران علاوه بر مسائلی که ذکر آن آمد، حواشی و معضلات دیگری هم به دنبال دارد. رواج اکتانفروشی و کسب درآمدهای نجومی از محل فروش اکتان تقلبی مشکل دیگری است که دامنگیر دارندگان خودروهای سواری شده است. علاوه بر آن، افزایش مصرف سوخت غیر از تشدید آلودگی هوا، باعث تحمیل هزینه بیشتر به مالکان خودروها و در نگاه کلان، تهدیر منابع ثروت کشور و سوخت روبهاتمام فسیلی میشود.
شاید بتوان گفت یکی از منابع بزرگ آلودهکننده هوا، گازوئیل بیکیفیت است. یکی از اشکالات عمده گازوئیل تولیدی در کشور، میزان بالای گوگرد آن است. کامیونهای جدید که اغلب در کشور تردد دارند، به سوختی نیاز دارند که حداکثر ۱۰ پیپیام گوگرد داشته باشد، در حالی که گازوئیل تولیدی ایران ۵۰۰ تا ۲۰۰۰ پیپیام گوگرد دارد. غلظت بالای گوگرد باعث ایجاد اسیدهای خورنده میشود که به آسیبدیدگی قطعات، بالا رفتن استهلاک و کوتاه شدن عمر موتور منجر گردد.
گازوئیل بیکیفیت سبب سوخت ناقص در موتورهای دیزلی میشود. این نوع احتراق موجب تولید دوده زیاد در سیستم اگزوز و در نهایت انسداد فیلتر ذرات معلق (DPF)، تشدید آلایندگی خودرو و افزایش مصرف سوخت خواهد شد. انسداد این فیلتر میتواند هزینههای بالایی به رانندگان تحمیل کند. همچنین، کیفیت پایین گازوئیل میتواند عملکرد سیستمهای پیشرفتهای مانند SCR (کاهش کاتالیزوری انتخابی) و EGR (بازگشت گازهای اگزوز) را دچار اختلال کرده و به کاهش توان پیشرانه، ازدیاد مصرف سوخت و خرابی قطعات این سیستمها منجر شود.
گازوئیل با میزان گوگرد بالا باعث تولید دیاکسید گوگرد و ذرات معلق در هوا میشود که از عوامل اصلی آلودگی هوا است. گوگرد بالا به افزایش انتشار ذرات معلق و گازهای سمی کمک میکند. وسایل نقلیه سنگین که از گازوئیل بیکیفیت استفاده میکنند، یکی از عوامل اصلی آلودگی هوا در کلانشهرهایی مانند تهران و اصفهان هستند. طبق گزارشها، سهم کامیونها و اتوبوسهای دیزلی در آلودگی هوا در ایران حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد است.
بررسیها نشان میدهد موتورسیکلتها یکی از منابع مهم آلودگی هستند.
طبق اظهارات رئیس شورای اسلامی شهر تهران، ۲۰ تا ۲۲ درصد از آلودگی هوای تهران مربوط به این دسته از وسائل نقلیه است. اغلب موتورسیکلتها بهویژه در شهرهایی غیر از تهران، فرسوده هستند و آلودگی زیادی تولید میکنند، موضوعی که معمولا از چشم تحلیلگران و منتقدان دور میماند. شاید بتوان دلیل کمتر مورد توجه بودن موتورسیکلتها را طبق معمول، جذابیت بیشتر موضوع خودرو و خودروساز از نگاه رسانهها دانست که در سالیان گذشته، پرداختن به آن به ابزاری برای کسب شهرت و منافع خاص برای عدهای شده است.
با جمعبندی موارد گفتهشده میتوان به این نتیجه رسید که کیفیت سوخت، وسائل نقلیه فرسوده اعم از خودروهای سبک و سنگین و موتورسیکلتها و همچنین مازوتسوزی نیروگاهها، پازل آلودگی کلانشهرها را کامل میکنند. موضوع آلودگی هوا بیش از آن که بهصورت کارشناسی و دقیق مورد بررسی و تحلیل و تحقیق قرار گرفته باشد، اسیر جو رسانهای و به محلی برای تسویه حسابهای گروهی تبدیل شده است، اما هر چه که باشد، این مردم هستند که هزینه و تاوان بیتدبیری مسئولان و عدم برنامهریزی درست در حوزه حملونقل و سوخت را به قیمت از دست رفتن جان و مال خود پرداخت میکنند.
نظر شما